પવિત્ર શ્રાવણ માસમાં તહેવારોની હારમાળા બનાવવામાં આવે છે. આ પવિત્ર શ્રાવણ માસમાં વિવિધ ધાર્મિક તહેવારોની ઉજવણી કરીને ભક્તો ધન્યતા અનુભવે છે. જન્માષ્ટમી જેવા મોટા તહેવાર પહેલા શીતલા સાતમ આવે છે. આ તહેવાર ખાસ કરીને ગુજરાતમાં ખૂબ જ ઉત્સાહથી ઉજવવામાં આવે છે. પ્રચલિત માન્યતાઓ અનુસાર આ તહેવારનું મહત્વ પણ અલગ છે. જેમાં ભાગ્યશાળી મહિલાઓ શીતળા માતાનું વ્રત રાખીને વિશેષ પૂજા કરે છે. વ્રતની વિધિ શીતળા સાતમ હિંદુ કેલેન્ડર મુજબ શ્રાવણ વદને સાતમના દિવસે આવે છે. આ શુભ દિવસે, ભાગ્યશાળી મહિલાઓ મા શીતલાની પૂજા કરે છે. આ દિવસે વ્રત કરનાર વ્યક્તિએ સવારે વહેલા ઊઠીને ઠંડા પાણીથી સ્નાન કરવું જોઈએ, સ્વચ્છ વસ્ત્રો પહેરવા જોઈએ, ઘીનો દીવો પ્રગટાવવો જોઈએ અને માતા શીતળાની ભક્તિભાવપૂર્વક પૂજા કરવી જોઈએ અને વ્રત કથા સાંભળવી અને વાંચવી જોઈએ અને પોતાની શક્તિ મુજબ જરૂરિયાતમંદોને દાન કરવું જોઈએ. માતા શીતલા પોતાની સાથે સાવરણી અને સાવરણી જેવા સાધનો વહન કરે છે જે સ્વચ્છતા અને અભિજાત્યપણુનું પ્રતીક છે. સ્વચ્છ રહેવાથી રોગોનો પ્રકોપ આપોઆપ અટકે છે. તેથી શીતળા સાતમના તહેવાર પાછળ પણ સ્વચ્છતાનો અમૂલ્ય સંદેશ છુપાયેલો છે. વ્રત કથા (લોક વ્યાક) શીતલા સાતમના એક દિવસ પહેલા, એટલે કે પાક ભોજનના છઠ્ઠા દિવસે, દેરાણી અને જેઠાણીએ વિવિધ પ્રકારની વાનગીઓ રાંધી અને ચૂલા પ્રગટાવીને સૂઈ ગયા. રાત્રે, રાત્રિના નિરાંતમાં, શીતલા દેવી ફરવા ગયા અને તરત જ દેરાણી રૂપાના ઘરે આવી. જલદી તે ચૂલામાં ખોરાક રાંધવા ગઈ. આખું શરીર બળી ગયું, શ્રાપ આપ્યો: “જેમ તમે મને બાળી નાખો, તેમ તમારા પેટને બાળી નાખો, તેથી તમારા સંતાનો …”સવારે જ્યારે રૂપા જાગી ત્યારે તેણે જોયું કે સ્ટવ સતત સળગી રહ્યો હતો અને તેનો પુત્ર પણ પલંગ પર મૃત હાલતમાં પડ્યો હતો. દેરાણીને ખબર પડી કે તેને શીતલાની માતાએ શાપ આપ્યો હશે. તે મૃત બાળક સાથે શીતલ માતા સાથે કાલાવાલા કરવા લાગી પછી રસ્તામાં એક નાનકડી વાવ હતી. આ પાણીનું પાણી એવું હતું કે તેને પીવાથી વ્યક્તિ મરી જાય છે. વાવએ સાંભળ્યું, “બહેન! તમે માતા શીતલાને પૂછો, મારો શું ગુનો છે કે હું પાણી પીતાં જ મારો જીવ ગુમાવી બેઠો છું! રૂપાને પાછળથી રસ્તામાં એક બળદ મળ્યો. તેની ગોદી પર પથ્થરનો મોટો પડાવ બનાવવામાં આવ્યો છે. દરો એવો હતો કે ચાલતી વખતે પગમાં અથડાતો અને પગમાંથી લોહી નીકળવા લાગ્યું. જ્યારે બળદ જાગી ગયો ત્યારે તેણે કહ્યું, “બહેન! આવો અને મારા પાપની માફી માટે શીતલા માતાને પ્રાર્થના કરો.”પાછળથી એક ડોશીમાએ ઘેઘરના ઝાડ નીચે માથું ખંજવાળ્યું અને કહ્યું, “બહેન ક્યાં ગયા? મા ઠંડીને મળવા…?”રૂપાએ “હા, મા” કહ્યું અને ડોશીનું માથું બતાવ્યું. ડોશીમાએ તેમને આશીર્વાદ આપ્યા અને કહ્યું, “મારું માથું પડતાં જ તમારું પેટ વધવા દે… અને આશીર્વાદ મળતાં જ તેમનો મૃત પુત્ર જીવતો થયો.” મા અને દીકરાને ગળે લગાડ્યા. દોશી માએ શીતળા માતાનું રૂપ ધારણ કર્યું અને દર્શન આપીને ગાય અને બળદનું દુઃખ દૂર કર્યું. હે શીતલા માતા, રૂપાના પુત્ર, વાવ અને બળદને મારનાર તમામને તમે મારી નાખો.. જય શીતલા માતા.
નોંધ: અહીં આપેલી માહિતી ધાર્મિક માન્યતાઓ અને લોક માન્યતાઓ/વાર્તાઓ પર આધારિત છે, જેનો કોઈ વૈજ્ઞાનિક આધાર નથી. જનહિતને ધ્યાનમાં રાખીને આ લેખ અહીં પ્રસ્તુત કરવામાં આવી રહ્યો છે.
